تخریب بقیع، زخمی بر دل تاریخ اسلام | ماجرای دو موج تخریب به روایت پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی

به گزارش شهرآرانیوز، قبرستان بقیع، یکی از کهن‌ترین و مقدس‌ترین اماکن اسلامی در مدینه، امروز تنها نامی در خاطره جمعی مسلمانان است؛ مکانی که روزگاری مأمن زیارت عاشقان اهل‌بیت (ع) بود و اکنون با دیواری از تخریب محصور شده است. دو موج از ویرانی هدفمند، این مکان نورانی را از شکوه تاریخی‌اش تهی کرد؛ تخریب‌هایی که تنها جنبه مذهبی نداشتند، بلکه نشانی از نزاعی عمیق‌تر در بطن جهان اسلام بودند. محمد باغستانی، پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما به واکاوی این واقعه تلخ و پیامد‌های مذهبی و سیاسی آن پرداخت.

وی در این گفت‌و‌گو با تأکید بر اهمیت موضوع، آن را مسئله‌ای چند‌بعدی توصیف کرد که هم ریشه در اعتقادات مذهبی دارد و هم نمی‌توان ابعاد سیاسی آن را نادیده گرفت.

باغستانی در ابتدای سخنان خود اظهار داشت: موضوع تخریب قبور ائمه بقیع (ع) موضوعی است که ابعاد مختلفی را در بر می‌گیرد. چرا که با یک مکتب و یک دیدگاه فکری مواجه هستیم که نه تنها بعد مذهبی دارد، بلکه تکنیک‌های آن در طول تاریخ، به ویژه در مورد تخریب قبور مطهر در قبرستان بقیع، آشکار شده است.

وی در ادامه با اشاره به دو مرحله مهم تخریب قبور در بقیع توسط جریان وهابیت گفت: این اتفاق تاریخی دو بار رخ داده است. بار اول زمانی که وهابیان هنوز تسلط کامل بر سرزمین عربستان نداشتند و عربستان همچنان بخشی از قلمرو خلافت عثمانی محسوب می‌شد. در آن زمان، مسلمانان در جهان اسلام از جمله علمای ایرانی و هندی با نگارش نامه‌ها و بیانیه‌هایی اعتراض خود را نسبت به این تخریب اعلام کردند. این واقعه در دهه‌های ابتدایی قرن بیستم شمسی، یعنی همزمان با حکومت پهلوی اول در ایران، اتفاق افتاد.

عضو پژوهشکده اسلام تمدنی افزود: پس از سقوط خلافت عثمانی در پی جنگ جهانی اول، و هم‌زمان با شکل‌گیری دولت رسمی آل سعود در عربستان که پشتوانه‌اش مذهب وهابیت بود، بار دیگر قبور مطهر اهل‌بیت (ع) در بقیع مورد حمله و تخریب قرار گرفت. در نوبت نخست، عثمانی‌ها توانستند وهابیان را سرکوب کرده و اقدام به بازسازی قبور نمایند، اما در نوبت دوم، با فروپاشی کامل عثمانی‌ها، دیگر مانعی برای اجرای اهداف وهابیت وجود نداشت.

وی با اشاره به زمان دقیق تخریب دوم، خاطرنشان کرد: در هشتم شوال، دومین موج تخریب توسط وهابیان صورت گرفت و تمامی آثار و نشانه‌های تاریخی در بقیع از بین رفت. حتی بنابر برخی منابع، مدینه منوره و مکان‌های مقدس دیگری، چون خانه پیامبر (ص)، قبرستان ابوطالب و شهدای اُحد نیز هدف حمله قرار گرفتند، اما به دلیل واکنش شدید مسلمانان در سراسر جهان، وهابیان از تخریب بیشتر دست کشیدند.

این پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی همچنین بر جنبه اعتقادی ماجرا تأکید کرد و اظهار داشت: وهابیت در اساس با هرگونه زیارت و بزرگداشت قبور مخالف است. آنان این اعمال را مصداق شرک می‌دانند و به همین بهانه به تخریب مزار بزرگان دین و صحابه پیامبر اکرم (ص) و ائمه (ع) اقدام می‌کنند. این در حالی‌ست که بسیاری از مذاهب اسلامی، از جمله مذاهب چهارگانه اهل سنت، نه‌تنها با زیارت مخالف نیستند، بلکه خود نیز به زیارت قبور بزرگان دین اهمیت می‌دهند.

باغستانی ادامه داد: در واقع، وهابیت تنها مکتب فکری در جهان اسلام است که این‌چنین با شدت با زیارت و تعظیم شعائر مذهبی مخالفت می‌کند. سایر فرق اسلامی، از جمله پیروان مذاهب اربعه اهل سنت، نه‌تنها به زیارت پیامبر (ص) احترام می‌گذارند بلکه حتی زیارت قبور امام رضا (ع) و دیگر بزرگان شیعه را نیز محترم می‌شمارند. در تاریخ مواردی از حضور علمای اهل سنت در مشهد مقدس برای کسب علم و معنویت از امام هشتم شیعیان ثبت شده است.

در ادامه حتما بخوانید سکوت بقیع در روز میلاد کریم اهل‌بیت(ع) + فیلم

او با بیان اینکه وهابیت تخریب قبور را بهانه‌ای برای مبارزه با نماد‌های تشیع قرار داده است، افزود: زیارت و تعظیم قبور در مذهب تشیع نه‌تنها جنبه معنوی دارد، بلکه به دلیل جایگاه سیاسی امامان شیعه به عنوان جانشینان پیامبر (ص) نیز اهمیت پیدا می‌کند. بنابراین، تخریب قبور اهل‌بیت (ع) تنها یک اقدام مذهبی نیست، بلکه می‌توان آن را نوعی اقدام سیاسی علیه مذهب تشیع تلقی کرد.

باغستانی با اشاره به موضع عموم مسلمانان جهان نسبت به اقدامات وهابیت گفت: اکثریت اهل سنت جهان اسلام نیز با اقدامات وهابیت موافق نیستند و آن را مغایر با سنت‌های اصیل اسلامی می‌دانند. جهان اسلام همواره با احترام به پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) او زیسته و زیارت قبور بزرگان دینی را نشانه‌ای از عشق و وفاداری به سنت اسلامی می‌داند.

وی تأکید کرد: شناخت ریشه‌های این اقدامات و تبیین درست آن برای نسل‌های امروز، به ما کمک می‌کند تا با حفظ هویت اسلامی خود، در برابر افراط‌گرایی مذهبی ایستادگی کنیم.